W obecnych realiach społecznych i ekonomicznych prowadzenie działalności gospodarczej stanowi nie lada wyzwanie. W takiej rzeczywistości trudno się dziwić, że przedsiębiorcy szukają różnych sposobów na minimalizację kosztów, zachowując jednocześnie dotychczasową efektywność. Jedną z dostępnych możliwości jest korzystanie z pomocy członków rodziny w ramach współpracy. Czy istnieją w tym zakresie jakieś poważne ograniczenia natury prawnej, dla przykładu brat i siostra jako osoby współpracujące? Wyjaśniamy te wątpliwości poniżej w artykule.
Prowadzenie działalności gospodarczej z udziałem osób współpracujących — obowiązujące przepisy
Rozpatrując kwestie prowadzenia działalności z udziałem osób współpracujących, niezbędne jest uwzględnienie przepisów:
- Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku — Prawo przedsiębiorców, zwanej dalej „Prawem przedsiębiorców”;
- Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej „ustawą systemową”.
Pojęcie przedsiębiorcy oraz działalności gospodarczej zdefiniowane w Prawie przedsiębiorców
W przepisach zawartych w art. 4 Prawa przedsiębiorców zostało zdefiniowane pojęcie „przedsiębiorca”.
W rozumieniu Prawa przedsiębiorców przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Należy dodać, że Prawo przedsiębiorców posługuje się ponadto pojęciami mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca oraz średni przedsiębiorca — status wskazanych podmiotów uwarunkowany jest liczbą zatrudnionych osób oraz wysokością uzyskiwanego przychodu.
Jednocześnie nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność w ujęciu przepisów ustawy systemowej
Kolejną kwestią wymagającą rozważenia w kontekście omawianej problematyki jest wskazanie, kim jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność. W tym zakresie należy odwołać się do odnośnych postanowień ustawy systemowej.
Jak wynika z treści art. 8 ust. 6 wspomnianego aktu prawnego — za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
- osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem art. 8 ust. 6a ustawy systemowej (patrz: informacja poniżej wyliczenia);
- twórcę i artystę;
- osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;
- wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
- akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;
- komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej;
- osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku — Prawo oświatowe.
W tym miejscu zasadne będzie odwołanie się do powołanego przepisu art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców. Otóż unormowanie to odnosi się do przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na którego rzecz przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Taki przedsiębiorca nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej, a ponadto nie jest uważany w świetle przepisów ustawy systemowej za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność.
Pojęcie osoby współpracującej określone w ustawie systemowej
Dla wyjaśnienia kwestii dopuszczalności współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez brata i siostrę niezbędną sprawą jest odwołanie się do pojęcia osoby współpracującej, które zostało zdefiniowane w unormowaniach ustawy systemowej.
W tym miejscu warto przypomnieć, że współdziałanie przy prowadzeniu działalności ze strony osoby współpracującej rodzi obowiązek objęcia takiej osoby ubezpieczeniami społecznymi, co jest równoznaczne z koniecznością rejestracji osoby współpracującej w ZUS-ie.
Wróćmy jednak do definicji pojęcia „osoba współpracująca” zawartej w postanowieniach ustawy systemowej.
Jak wynika z art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się:
- małżonka;
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione;
- rodziców, macochę i ojczyma;
- osoby przysposabiające.
Pomimo spełniania wskazanych wyżej warunków osobą współpracującą nie może być członek rodziny, z którym została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Wreszcie pozostaje kwestia uznania brata lub siostry za osobę współpracującą. Art. 8 ust. 11 ustawy systemowej zawiera zamknięty katalog członków rodziny, którzy — po spełnieniu warunków ustawowych — mogą uzyskać status osoby współpracującej.
Na tej liście nie wskazano jednak brata i siostry. Konsekwencją takiego uregulowania omawianego zagadnienia jest wyłączenie rodzeństwa spośród grona członków rodziny, którzy mogą nabyć — w określonych przypadkach — status osoby współpracującej.
Podsumowując zatem powyższe wyjaśnienia, należy podkreślić, że przytoczone przepisy ustawy systemowej nie dają możliwości stosowania wykładni rozszerzającej.
Brat i siostra jako osoby współpracujące – podsumowanie
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność mogą korzystać podczas tej aktywności biznesowej z pomocy osób współpracujących. Współdziałanie przy prowadzeniu działalności ze strony osoby współpracującej rodzi obowiązek objęcia takiej osoby ubezpieczeniami społecznymi. Za osoby współpracujące mogą być uznane te osoby, które pozostają z prowadzącym działalność we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy realizacji tej działalności. Przepisy ustawy systemowej zawierają szczegółowe wytyczne w zakresie kwestii, kim jest osoba współpracująca.
